W obliczu kryzysu klimatycznego i szybkiej erozji lasów na świecie, Unia Europejska przyjęła Rozporządzenie (UE) 2023/1115, które ma na celu zmniejszenie wpływu środowiskowego konsumpcji produktów związanych z wylesianiem. Ten tekst nakłada w szczególności obowiązek dochowania należytej staranności na przedsiębiorstwa importujące lub wprowadzające na rynek niektóre produkty w UE.
W tym artykule szczegółowo omówimy, czym jest Oświadczenie o dochowaniu należytej staranności, kto jest objęty tym obowiązkiem, jakie kroki należy podjąć oraz jakie skutki można przewidzieć dla europejskich przedsiębiorstw i ich partnerów.
Czym jest Oświadczenie o dochowaniu należytej staranności?
Należytej staranności (lub due diligence po angielsku) to proces zapobiegawczy, który nakłada na podmioty gospodarcze obowiązek zweryfikowania, że produkty, które importują lub sprzedają w Unii Europejskiej, nie przyczyniają się do wylesiania ani do degradacji lasów.
Polega na gromadzeniu, analizie i przechowywaniu informacji umożliwiających zapewnienie identyfikowalności produktów od ich źródła aż do wprowadzenia na rynek europejski.
Produkty objęte Rozporządzeniem (UE) 2023/1115
Rozporządzenie obejmuje szereg produktów uznanych za wysokiego ryzyka w kontekście przyczyniania się do wylesiania:
| Produkty objęte | Przykłady | Produkty pochodne objęte |
| Drewno | Drewno cięte, panele | Meble, papier |
| Soja | Nasiona, olej | Pasza dla zwierząt |
| Kakao | Ziarna, masa | Czekolada |
| Kawa | Ziarna, palona | Kapsułki, napoje |
| Olej palmowy | Olej surowy | Produkty przetworzone |
| Kauczuk | Latex naturalny | Opony, podeszwy |
| Bydło | Mięso, skóra | Galanteria skórzana |
Wymienione produkty podlegają należytej staranności tylko wtedy, gdy zostały wyprodukowane po 31 grudnia 2020.
Główne cele rozporządzenia
Rozporządzenie europejskie przeciwko wylesianiu realizuje kilka celów środowiskowych i gospodarczych:
- Zachowanie lasów pierwotnych i naturalnych ekosystemów
- Zmniejszenie emisji CO2 związanych z wylesianiem
- Zwiększenie przejrzystości łańcuchów dostaw
- Walka z importowanym wylesianiem
- Zwiększenie odpowiedzialności przedsiębiorstw w sektorze rolno-spożywczym i leśnym
Kluczowe daty do zapamiętania
| Data | Wydarzenie |
| 31 grudnia 2020 | Ostateczny termin produkcji objętych produktów |
| 29 czerwca 2023 | Oficjalna publikacja rozporządzenia (UE) 2023/1115 w Dzienniku Urzędowym UE |
| 30 grudnia 2025 | Wejście w życie rozporządzenia dla większości przedsiębiorstw |
| 30 czerwca 2026 | Zastosowanie dla mikroprzedsiębiorstw i niektórych MŚP |
Przedsiębiorstwa objęte Oświadczeniem o dochowaniu należytej staranności
Rozporządzenie dotyczy dwóch rodzajów podmiotów gospodarczych:
| Kategoria | Definicja | Główne obowiązki |
| Operatorzy | Importerzy lub producenci wprowadzający produkty na rynek | Pełna należytej staranności |
| Handlowcy | Podmioty sprzedające lub dystrybuujące produkty w dalszej części łańcucha | Przechowywanie informacji dostarczonych przez operatorów |
MŚP również są objęte, choć niektóre obowiązki mogą być złagodzone.
Czytaj na ten sam temat:
Oświadczenie o dochowaniu należytej staranności (DDS) i wylesianie: UE wzmacnia swoje wymagania celne
Etapy należytej staranności
Oto trzy kluczowe etapy do wykonania w ramach Oświadczenia o dochowaniu należytej staranności:
1. Gromadzenie informacji
Operator musi zebrać dokładne dane na temat:
- Rodzaj produktu
- Kraj produkcji
- Geolokalizacja działek rolniczych lub leśnych
- Objętość, dostawca, dokumenty celne
2. Ocena ryzyka
Analiza ryzyka musi uwzględniać:
- Poziom ryzyka kraju pochodzenia
- Historia dostawców
- Złożoność łańcucha logistycznego
Rozporządzenie przewiduje klasyfikację krajów na trzy kategorie ryzyka: niskie, standardowe i wysokie.
W ramach EUDR Komisja Europejska opublikowała 22 maja 2025 roku pierwszą listę krajów sklasyfikowanych według poziomu ryzyka wylesiania (po francusku). Ta klasyfikacja umożliwia dostosowanie wymogów należytej staranności do zidentyfikowanego poziomu ryzyka dla każdego kraju.
| Poziom ryzyka | Wymagane środki |
| Niski | Uproszczona procedura |
| Standardowy | Pełna procedura |
| Wysoki | Wzmożone kontrole, weryfikacje na miejscu |
Kraje sklasyfikowane jako niskiego ryzyka
Kraje sklasyfikowane jako niskiego ryzyka to:
Afganistan, Albania, Algieria, Andora, Antigua i Barbuda, Argentyna, Armenia, Australia, Austria, Azerbejdżan, Bahamy, Bahrajn, Bangladesz, Barbados, Białoruś, Belgia, Belize, Benin, Bhutan, Bośnia i Hercegowina, Brunei Darussalam, Bułgaria, Burkina Faso, Burundi, Wyspy Zielonego Przylądka, Kambodża, Kamerun, Kanada, Republika Środkowoafrykańska, Czad, Chile, Chiny, Kolumbia, Komory, Kongo, Kostaryka, Wybrzeże Kości Słoniowej, Chorwacja, Kuba, Cypr, Czechy, Dżibuti, Dominika, Dominikana, Egipt, Estonia, Eswatini, Fidżi, Finlandia, Francja, Gabon, Gambia, Gruzja, Niemcy, Ghana, Grecja, Grenada, Gwatemala, Gwinea, Gwinea Bissau, Gujana, Haiti, Honduras, Węgry, Islandia, Indie, Indonezja, Iran, Irak, Irlandia, Izrael, Włochy, Jamajka, Japonia, Jordania, Kazachstan, Kenia, Kiribati, Kuwejt, Kirgistan, Laos, Łotwa, Liban, Lesotho, Liberia, Libia, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Madagaskar, Malta, Malediwy, Mali, Wyspy Marshalla, Mauretania, Mauritius, Meksyk, Mikronezja, Monako, Mongolia, Czarnogóra, Maroko, Mozambik, Mjanma, Namibia, Nauru, Nepal, Holandia, Nowa Zelandia, Nikaragua, Niger, Nigeria, Macedonia Północna, Norwegia, Oman, Pakistan, Palau, Palestyna, Panama, Papua-Nowa Gwinea, Paragwaj, Peru, Filipiny, Polska, Portugalia, Katar, Republika Korei, Mołdawia, Rumunia, Rwanda, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Samoa, San Marino, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Arabia Saudyjska, Senegal, Serbia, Seszele, Sierra Leone, Singapur, Słowacja, Słowenia, Wyspy Salomona, Somalia, Republika Południowej Afryki, Sudan Południowy, Hiszpania, Sri Lanka, Sudan, Surinam, Szwecja, Szwajcaria, Syria, Tadżykistan, Tajlandia, Timor Wschodni, Togo, Tonga, Trynidad i Tobago, Tunezja, Turcja, Turkmenistan, Tuvalu, Uganda, Ukraina, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Tanzania, Urugwaj, Uzbekistan, Vanuatu, Wenezuela, Wietnam, Jemen.
Kraje sklasyfikowane jako wysokiego ryzyka
Kilka krajów zostało uznanych za wysokiego ryzyka, co doprowadziło do całkowitego zakazu importu drewna i jego produktów pochodnych na terenie Unii Europejskiej.
- Białoruś
- Korea Północna
- Mjanma
- Federacja Rosyjska
Kraje sklasyfikowane jako standardowego ryzyka
Kraje, które nie znajdują się ani w kategorii niskiego ryzyka, ani w kategorii wysokiego ryzyka, są automatycznie uznawane za kraje o standardowym ryzyku.
W takim przypadku podmioty gospodarcze są zobowiązane do wdrożenia wszystkich obowiązków należytej staranności przed wprowadzeniem swoich produktów na rynek Unii Europejskiej.
Przykłady krajów o standardowym ryzyku:
- Brazylia
- Kamerun
- Demokratyczna Republika Konga (DRK)
- Wybrzeże Kości Słoniowej
Dzięki regularnym wymianom między zainteresowanymi krajami a Komisją Europejską w ramach zorganizowanego dialogu, ta klasyfikacja może ulegać zmianom w czasie.
3. Środki łagodzenia ryzyka
W przypadku zidentyfikowania ryzyka przedsiębiorstwo musi wdrożyć działania korygujące:
- Zmiana dostawcy
- Żądanie dodatkowych audytów lub certyfikacji
- Wstrzymanie wprowadzenia na rynek
Oświadczenie i identyfikowalność w europejskim systemie informacyjnym
Od 30 grudnia 2025 wszyscy operatorzy będą musieli składać swoje Oświadczenie o dochowaniu należytej staranności w scentralizowanym systemie informatycznym zarządzanym przez Komisję Europejską, TRACES-NT.
Każde oświadczenie musi zawierać:
- Tożsamość operatora
- Informacje o produkcie i jego identyfikowalności
- Wyniki oceny ryzyka
- Środki łagodzenia, jeśli dotyczy
System przyzna każdej deklaracji unikalny identyfikator, umożliwiając łatwiejszą kontrolę przez organy celne.
Przewidziane sankcje w przypadku niezgodności
Państwa członkowskie są odpowiedzialne za stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji.
Sankcje mogą obejmować:
- Grzywny administracyjne (do 4% rocznego obrotu przedsiębiorstwa)
- Konfiskata produktów
- Tymczasowy zakaz importu
Losowe kontrole będą przeprowadzane przez właściwe organy krajowe w celu weryfikacji zgodności oświadczeń.
Skutki dla przedsiębiorstw europejskich
Możliwości:
- Promowanie zrównoważonych praktyk
- Lepsza kontrola nad łańcuchami dostaw
- Preferencyjny dostęp do rynku europejskiego w przypadku zgodności
Wyzwania:
- Złożoność geolokalizacji działek
- Zwiększone obciążenia administracyjne
- Konieczność szkolenia personelu i przeglądu procesów zakupowych
Najlepsze praktyki do przyjęcia już teraz
Aby przygotować się na wymagania rozporządzenia, przedsiębiorstwa mogą:
- Mapować swój łańcuch dostaw
- Wybierać certyfikowanych dostawców (FSC, RSPO, Rainforest Alliance…)
- Wdrożyć niezawodny system zarządzania dokumentacją
- Uświadamiać kupujących i personel ds. jakości
Wczesne dostosowanie się do wymogów może stanowić istotną przewagę konkurencyjną.
Praktyczne przypadki: jak wypełnić standardowe oświadczenie?
Oto przykład uproszczonej tabeli podsumowującej:
| Element | Wymagane informacje |
| Produkt | Ziarna kakao |
| Pochodzenie | Wybrzeże Kości Słoniowej |
| Geolokalizacja | Szerokość/długość geograficzna plantacji |
| Data produkcji | Luty 2024 |
| Objętość | 12 ton |
| Dostawca | Spółdzielnia Kakao Wybrzeża Kości Słoniowej |
| Certyfikacja | Rainforest Alliance |
| Ocena ryzyka | Ryzyko standardowe |
| Środki | Certyfikacja strony trzeciej, audyt dostawcy |
Skupienie na sektorach: które sektory są najbardziej dotknięte?
Sektor drzewny
Bardzo dotknięty wymogami geolokalizacji i certyfikacji leśnej (FSC, PEFC), sektor będzie musiał wzmocnić identyfikowalność, zwłaszcza dla importowanych mebli.
Sektor rolno-spożywczy (kawa, kakao, olej palmowy)
Przedsiębiorstwa będą musiały udowodnić, że wykorzystywane surowce nie pochodzą z obszarów wylesionych. Partnerstwa z certyfikowanymi spółdzielniami będą niezbędne.
Sektor skórzany i mięsa wołowego
Identyfikowalność bydła od pastwisk do rzeźni będzie musiała być wykazana, co stanowi poważne wyzwanie logistyczne dla niektórych długich łańcuchów.
Uznane certyfikacje i rola etykiet
Chociaż wyzwania są liczne (złożoność administracyjna, koszty dostosowania), możliwości są również znaczące: promowanie zrównoważonych praktyk, preferencyjny dostęp do rynku europejskiego i wzmocnienie wizerunku marki.
| Certyfikacja | Domena | Główna zaleta |
| FSC | Drewno | Zrównoważone zarządzanie lasami |
| PEFC | Drewno | Certyfikowany łańcuch śledzenia |
| RSPO | Olej palmowy | Produkcja zrównoważona i zweryfikowana |
| Rainforest Alliance | Kakao, kawa | Surowe kryteria społeczne i środowiskowe |
Firmy mogą łączyć certyfikaty, audyty wewnętrzne oraz dane geograficzne, aby zapewnić zgodność.
Rozporządzenie (UE) 2023/1115 oznacza przełomowy moment w walce z deforestacją importowaną. Oświadczenie o należytej staranności staje się kluczowym narzędziem europejskiej polityki środowiskowej, zobowiązując firmy do podejmowania konkretnych działań na rzecz trwałości lasów.
Podmioty gospodarcze muszą już teraz dostosować się do tych nowych obowiązków, aby uniknąć sankcji i utraty dostępu do rynku. Przygotowanie systemu informatycznego, szkolenie zespołów oraz nawiązywanie trwałych relacji z odpowiedzialnymi dostawcami będą kluczami do zgodności.
ASD Group wspiera Państwa w kontekście EUDR
W obliczu nowych wymagań Rozporządzenia (UE) 2023/1115, ASD Group wspiera przedsiębiorstwa w dostosowaniu ich operacji importu i eksportu produktów narażonych na ryzyko deforestacji. Nasi eksperci pomagają w wypełnianiu oświadczenia o należytej staranności w systemie TRACES-NT.
Dzięki naszej ekspertyzie w zakresie przepisów celnych, zapewniamy Państwu zgodność celną produktów na terenie Unii Europejskiej, jednocześnie zmniejszając ryzyko sankcji i zatrzymań na granicy.
Nie wahaj się odkryć wszystkie nasze rozwiązania w zakresie ceł!
Skontaktuj się z naszymi ekspertami już teraz, aby wyprzedzić swoje obowiązki, zabezpieczyć import i zapewnić zgodność Twoich produktów z europejskim rozporządzeniem przeciwko deforestacji.
